De vorderingen die leerlingen in Nederland maken, geven alle aanleiding om het begrijpend lezen opbrengstgericht te onderwijzen. Dat wil zeggen dat leerkrachten de resultaten van hun leerlingen zien als feedback op hun eigen handelen: te lage opbrengsten betekent dat er iets moet veranderen in de aanpak. Opbrengstgericht werken aan begrijpend lezen heeft implicaties op macro-, meso- en microniveau.

Op macroniveau gaat het om maatregelen voor de hele school en is het gebruik van de Cito-toets ‘LOVS Begrijpend Lezen’ (LBL) vanaf groep 3 t/m groep 8 van groot belang. Want een school die opbrengstgericht werkt, stelt schooldoelen en controleert of die doelen worden bereikt.
Schooldoelen kunnen worden ontleend aan de Rijksinspectie die in haar periodieke rapportage ‘Analyse en waarderingen van opbrengsten’ normen beschrijft voor scholen met een verschillende schoolbevolking. Natuurlijk stelt de school zichzelf realistische doelen. Dat betekent onder andere dat ook gekeken wordt naar de schoolresultaten van de afgelopen drie jaar. Als die laag waren kunnen ze niet in één jaar worden omgebogen naar de standaarden van de Inspectie. Als de resultaten goed waren kunnen zelfs doelen worden geformuleerd die hoger zijn dan de standaarden. Belangrijk is om permanent te streven naar verbetering.

De schooldoelen hebben gevolgen voor de doelen die per leerjaar of groep worden gesteld, het zogenaamde mesoniveau. Ook die doelen worden ontleend aan de inspectiestandaarden en de resultaten die in de afgelopen drie jaar werden bereikt. De resultaten van de methodegebonden toetsen leveren daarbij nog aanvullende inzichten op. Is het rendement van het dagelijkse onderwijs voldoende? Of moet er iets worden aangepast in de verschillende arrangementen?

Op microniveau gaat het om de individuele leerlingen. Van elke leerling moet op elk moment inzichtelijk zijn of deze op vaardigheidsniveau voldoende progressie laat zien. Overigens is het, bij leerlingen die zeer zwak of juist heel goed scoren, aan te raden om de toets ‘speciale leerlingen’ te gebruiken. Want de gewone LBL geeft bij de extremen onbetrouwbare scores.

Door op die drie niveaus voortdurend gegevens te verzamelen is de school in staat om steeds de volgende, meest kansrijke verbeterstappen te formuleren. Op het niveau van de school, op het niveau van de groepen en op het niveau van de individuele leerlingen.

De basis voor opbrengstgericht werken aan begrijpend lezen (en andere vakken) is een zogenaamde PDCA cyclus: Plan, Do, Check, Act. Of in simpel Nederlands: Data, Duiden, Doelen, Doen. Op basis van (toets)gegevens (Data) kijken waar je staat (Duiden) en van daaruit bepalen waar je heen wilt (Doelen) en hoe je daar gaat komen (Doen). De periodieke afname en interpretatie van de Cito-LBL vormt de basis voor die werkwijze.

Verder lezen:
Oosterloo, A., Paus, H. (2011). Opbrengstgericht werken bij begrijpend lezen. Tijdschrift Taal, 2(4), 42-50.